Hacı Bektaş: Kemalist Aklın Tarihsel Temsilcisidir
Hacı Bektaş: Kemalist Aklın Tarihsel Temsilcisidir
Hacı Bektaş: Kemalist Aklın Tarihsel Temsilcisidir
Mahmut Uzun
Günümüzde kimi çevreler, Hacı Bektaş’ı barışın, hoşgörünün ve halkın sesi olarak tanıtmaya çalıştılar, çalışıyor. Oysa hakikat, bu resmi anlatının çok uzağındadır. Benim bu konudaki kanaatim açık ve nettir: Hacı Bektaş, devletin devşirme, Türkleştirme ve asimilasyon politikalarının tarihsel köklerinden biridir. O, bir “halk önderi” değil, halkın inancını törpüleyen, aidiyetini dönüştüren ve devletin çıkarlarına göre biçimlendirilmiş bir figürdür.
Hacı Bektaş, Anadolu topraklarında halkla buluşmuş bir inanç figürü değil; sarayın gölgesinde kurgulanmış bir devlet projesidir. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan çizgide, Bektaşilik çoğu zaman sistemin ihtiyaç duyduğu “ılımlı”, “kontrollü” ve “sahte muhalefet”in taşıyıcısı olmuştur. Nasıl ki bugün Kemalistler halkçı söylemlerle faşist pratiklerini meşrulaştırıyorsa, Hacı Bektaş da geçmişte benzer bir işlev görmüştür: İnancı devlete göre biçimlemek, halkı merkeze sadakatle eğitmek ve her türlü farklılığı eritmek ve yok etmek için mücadele etmiştir...
Bugün birçoğu, Hacı Bektaş’ı anlamadan, sorgulamadan, sadece kültürel bir ikon gibi sahipleniyor... Onu bir “barış” sembolü gibi sunmak, asıl olarak tarihsel işlevini görünmez kılmak içindir. Ama bizler biliyoruz: Ne o dönemde, ne bugün, halkların özgürlüğüne hiç bir katkı sunmamıştır. Ne Aleviler, ne Kürtler, ne de diğer ezilen halklar ondan hiç bir fayda görülmemiştir. Aksine, kimliksizleştirilmenin, hafızasızlaştırılmanın ve teslimiyetin öncüsü olmuş, öncülerindendir.
Bugünün Kemalistleri nasıl ki devletin resmi tarih anlatısıyla halkları yeniden dizayn etmeye çalışıyorsa, Hacı Bektaş da kendi zamanında aynı görevi üstlenmiştir. Bu yüzden diyorum: Hacı Bektaş günümüzün Kemalistidir.
O’nu tanımayanlara, hâlâ “aydınlanma” figürü sananlara önerim şudur: Hacı Bektaş’ı okuyun, tanıyın. Ama onun satır aralarında değil; onun kime hizmet ettiğine, hangi iktidar tarafından yüceltildiğine, kime karşı konumlandığına bakın.
Benim bu konudaki görüşüm açıktır: Hacı Bektaş ne geçmişte, ne de bugün halklarımıza bir fayda sunmuştur. Uzak durulması gereken bir devlet aklı temsilcisidir.